Gendershe ( Maxaad ka taqaanaa deegaanka Gendershe) QEYBTII 1aad

                 

 

  Degaanweynaha Gendershe waa Deegaan ka tirsan

Degmada Marka Gobolka Sh.Hoose ee Dalka Soomaaliya, waxay ka kooban tahay afar xaafadood oo kala ah:-

1- Buulo Ceel

2- Buulo Hoose

3- Bandar-Salaama oo uu deganaan jiray ALLAHA RAXMAANKA AH ha u naxriistee Maxamed Sheekh Jamaal C/llaahi (Jamaal Jebiye) iminkana cid degan malahan.

4-Xaafada Xaaji Xayeesi oo iyadana uu deganaan jiray MOWLE naxriistiisa ha siiyay Macalin Cumar (XAAJI XAYESI) oo iyadana iminka maran oo aan la degeneyn.

 

Degaanaweynaha Gendershe Magaalada Muqdisho waxay u jirtaa 45 KM

dhinaca xeebta ,waxay xuduud la wadagtaa :-bari waxaa ka xiga tuulada Dhanaane oo ah degaanada ay degto beesha Shiiqaal-Gendershe, waqooyi waxaa ka xiga dooxooyin yar-yar oo aad u qurux badan , galbeedna waxaa ka xiga tuulada Jilib-Marka, koonfurna waxaa ka saaran Badweynt Hindiya iyo geedaha qunbaha ee ku teedsan xeebta iyo geedaha kale ee loo yaqaano Showri oo ay caan ku tahay Gendershe, Waxaa soo gala Gendershe seddex waddo oo kala ah:-wadada ka imaan jirtay dhanka xeebta Jaziira ee soo aadi jirtay dhanka Gendershe oo iminka xiran, wadada ka timaada nambar lixdan ee soo gasha Gendershe iyo wadada xeebta ee isku xirta Gendershe ilaa iyo Marka oo ah xarunta Gobolka Shabeelada Hoose, Gendershe waxaa hoostaga tuulooyin, tuulooyinkaasi waa seddeed tuulooo ay ka mid yihiin:-

1-Tuulada Dooxa Qoryaale.

2-Tuulada Buulo Bishaar.

3-Tuulada Bocoreey.

4-Tuulada Timirteey.

5-Tuulada Yaaq-Bine.

6-Tuulada cadeey dheere.

7-Buulo Aw-Caliyow.

8-Tuulada Maansaaleey.

Gendershe waxay leedahay ]hal School oo ay dhistay Dowladii hore ee Soomaaliya ee uu madaxweynaha u ahaa Marxuum Maxamed Siyaad Barre schoolkaas oo ah school hoose iyo dhexe ah iminkana wax dhigta malahan schoolka kadib riditaankii dowladii dhexe ee Soomaaliya sanadkii 1990kii kadib Schoolkaasi ma uusan helin wax dayactir ah marka laga reebo qeyb ay dayactir ku sameeyeen jaaliyadda reer Gendershe eek u nool qurbaha gaar ahaa wadanka Norwey iyagoo u wakiishay Urur lagu magacaabi jiray Ururka Nabadda IYO Horumarinta Gendershe (UNHG), ururkaas oo iminka burburay sababo amaandarridda ka jirta Soomaaliya Dartii, Gendershe waxaa kalloo ku yaala labo dugsi qur'aan oo aan lahayn wax gogol ah dhismo qurxoon malahan waa meel lagu ooday geedo waxaadna u maleyneysaa meel ay ku xaroodaan dugaagta haweenkii oo kale markaad maraysid marna is oranaysid meesha ayaa ah dugsi qur'aan ah, Gendershe malahan isbitaal ama MCH , dhanka Masaajida waxaa ku yaala masjidyo badan, waxaana ugu weyn afar masjid oo kalla ah:-

1- Masjidka Jaamacadda.wuxuu ku yaalaa xaafadda Buulo Ceel.

2- Masjidka Nuraani oo ku yaala Shacbaanka ahna masjidka ugu balaran lehna labo dabaq oo qurux badan.

3- Masjidka Abiyo Abiikar Aw-Asad oo ku yaala xaafada Buulo Hoose.

4- Masjidka Aw-Maki oo asna ku yaala xaafadda Buulo Hoose.

 

Seddexda kale ee masjid waa kuwo aan helin wax dayactir ah inta la xusuusan yahay marka waxaan leeyahay dadka u dhashay Degaanka dhisa oo qurxiya masaajidaasi oo ah meesha ugu haboon ee la dhiso inta dunidan guudkeeda aan saaranahay aaqiro noo noqonaysa xijaab naga daboosha naarta ALLAHA naga koriyee sadaqo waa tan ugu haboon ee dhisa beytka ALLE.

Malahan wax suuq ah oo leysla ogyahay marka laga reebo meesha caanka ah oo ah faras magaaladda ah oo lagu magacaabo SHACBAANKA oo ah meel inta badan ay iskugu imaadaan dadka ku nool Degaanka Gendershe.

Magaca Gendershe waa magac asal ahaan ka soo jeeda Wadanka Iiraan, balse waa dad asal ahaan ka soo jeeda Dalka Yaman gaar ahaan Gobolka Xadarmuud, Magaca Gendershe waxaa bixiyay ganacsato Iiraaniyiin ah oo waagaasi ganacsi u iman jiray Gendershe waxayna ku magacaaween GARDEN-SHAAH ( Beerti Shaaha) iminka waa dad Soomaali ah waxaana Dalka Soomaaliya loogu yaqaanaa seddex magac oo kalla ah:-

1-Shiiqaal Gendershe waana magaca ugu weyn.

2-Reer Aw-Gerweyne.

3-Reer Cusmaan Faqi Cumar.

 

Qofkii ugu horeeyay ee degay Gendershe wuxuu ahaa nin wadaad ah oo la

oran jiray SheekhCusmaan Faqi Cumar (AW-GERWEYNE) oo ay ku abtirsadaan dadka degan Gendershe, Sheekh Cusmaan Gerweyne aabihii wuxuu dhalay wiilal badan oo aan ka xusi karo;-1-Sh.Cusmaan Faqi Cumar. 2-Sheekh Qutub Faqi Cumar 3-Sheekh Axmed Faqi Cumar (Looboge)

 aabahooda Faqi Cumar wuxuu ahaa wadaad faafiya diinta islaamka

waxaana lagu dilay halka hadda loo yaqaano masjidka Arbaca Rukun oo ka mid ah Degmada X/Weyne, waxaana lagu aasay masjidka weyn ee caanka ka ah Magaalada Muqdisho Masjidka Marwaas Degmada X/Weyne muddo dheer kadib waxaa laga bixiyay masjidka lafihiii Faqi Cumar waxaana amarkaasi bixiyay Madaxweynihii hore ee Dalka Soomaaliya Maxamed Siyaad Barre.

Sheekh Cusmaan Faqi Cumar ( Aw-garweyne) wuxuu ahaa bah gooni ah hooyadiisa waxaa la oran jiray MUXDARA waxay ahayd ASHRAAF gibilcad wuxuu ku dhashay Degmada Marka Gobolka Sh.Hoose oo waagaasi ahayd meel miyi ah waxaana ku noolaa sida la sheegay Faqi Cumar iyo xaaskiisa kadibna waxa soo dagay MARKA dadyow kale oo fara badan haba ugu horeeyaan beelaha Banaadiriga leysku dhaho ama soomalidu u taqaan Gibilcadka kadib waxaa marti ahaan u yimid MARKA beesha BIIMAAL oo ku soo degay beesha Reer Aw-gerweyne.

Sheekh Cusmaan Faqi Cumar (Aw-Gerweyne) wuxuu ahaa nin culumo ah oo wuxuu diin faafin u tagi jiray gobolada Soomaaliya gaar ahaan Gobolada Koonfureed sida Kismaayo,Baraawe, Marka iyo meelo kale oo badan.

Sheekh Cusmaan Gerweyne markuu weynaaday wuxuu u guuray halka hadda lagu magacaabo GENDERSHE isagoo guursaday gabar Reer Baraawe ah oo la oran jiray BINTI oo biida ah ( waa gibil cadka Baraawe)Shiikha wuxuu dhalay seddex wiil iyo hal gabar waxaana ugu weynaa :- 1-Maad-sheekh - 2-Ibraahim -3-Yaxye oo ku magic dheeraa (ISGOOWE) iyo gabadha oo la oran jiray Barka.

 

Beesha sheikhaal gendershe waa todobo juffo oo kalla ah:-

1-Maad-Sheekh.

2-Reer Aw-Ibraahim.

3-Reer aw-Muraad.

4-Reer aw-izgoowe.

5-Gaameedle.

6-Naakhude.

7-Mehri.

Shiikha markuu degay Gendershe waxaa lagu qiyaasaa kun iyo kontan (1050) ilaa iyo kun iyo boqol iyo kontan sano (1150)ku dhawaad.

Hadaba waxaa xusid mudan in dadka ku nool ama ku abtirsada Gendershe inay ahayeen dad aad u neceb Gaalada iyo Gumeysiga aadna u jecel Islaamka dadka deriska ahna aad u xushmeyn jiray inkastoo taarikhyahanada soomalidu aysan waxba ka qorin taariikhdii ay lahayeen dadka ku ab iyo isirtirsada Gendershe taasna waxaan garan waayay sababta ay u yeeleen, dadka ku abtirsada Gendershe waxay ahaayeen dadkii ugu horeeyay ee la dagaalama gumeysiga marka laga hadlo beelaha leysku yiraahdo (BANAADIRIGA ama Reer XAMARKA ) ilaa iminkana ma jirto beel kalle oo la dagaalantay Gumeysigii Talyaaniga iyo Ingiriiska, waxaana tusaale kaaga filan waqtigii gumeysiga Talyaaniga uu rabay inuu qabsado Degmada Marka iyo hareeraheeda waxaa ka difaacay Beesha Shiiqaal Gendershe iyo Beesha Biimaal oo wada deganaa Marka Iyo Nawaaxigeeda.

Beesha Shiiqaal Gendershe iyo Beesha Biimaal waxaa ka dhaxeeya Islaanimo, Soomaalinimo ,iyo weliba derisnimo so jireen ah, dagaaladii u dhaxeeyay beelaha Shiiqaal Gendershe iyo beelaha Biimaal oo dhinac ah iyo gumeysigii Talyaaniga waxaa beesha Shiiqaal Gendershe ku waysay dad badan oo ugu dhintay difaacii Marka iyo nawaaxigeeda iyo dhaawac badan waxaa kalloo la waayay seddeed ruux oo meel ay jaan iyo cirib dhigeen la waayay balse la sheegay in sedeedaasi ruux loo diray Xaruntii Daraawiishta oo uu hogaaminayay Sayid Maxamed Cabdulle Xassan si ay ugu helaan garab hiil iyo hooba leh, waxaan isku dayay inaan hello magacyada ragaasi seddeeda ahaa balse iima suurto galin, sidoo kale waxaa in hoosta laga xariiqo mudan in dagaaladaasi raggii hogaaminayay ay ahaayeen qaarkooda Shiiqaal Gendershe.

Waxay kalloo ka qeybgaleen dagaalo badan sidda kii u dhaxeeyay beelaha Biimaal iyo beesha Shiiqaal Gendershe oo isku dhinac ahaa iyo beelo fara badan oo deganaan jiray dhulka loo yaqaano (DHOOBOOY) waxaana hogaaminayay beesha Goobroon oo uu madax u ahaa waagaasi Suldaan Axmed Yuusuf, waxay kalloo ka qeybgaleen dagaalo badan oo aan halkan lagu soo koobi Karin waxayna had iyo jeer is kaashan jireen Beesha Biimaal.

Walaal aqriste:- Degaanka Gendershe waxaa ku noolaa oo qura Beesha Shiikhaal gendeshe oo ka kooban 7 jufo

1-Wiilasha waxaa u weynaa oo curadka ahaa (MAAD-SHEEKH) wuxuu dhalay Afar wiil oo kalla ahaa:-

1- Sadiiq Maad-Sheekh.

2- Aw-Sheekh Maad- Sheekh.

3- Aw-Nuur Maad -Sheekh.

4- Asadoo Maad-Sheekh, Oo aan isaga farac ka tagin.

2-IBRAAHIM wuxuu dhalay seddex wiil o kala ahaa:-

1-Sasiiq Aw-Ibraahim.

2-Macalin Dheere Aw-Ibaraahim.

3-Ijeewoo Aw-Ibraahim.

3-REER AW-MURAAD wuxuu dhalay seddex wiil oo kala ah:-

1- Barakaat Aw-Muraad.

2- Abba Nuur Aw-Muraad.

3- Cusmaan Aw-Muraad.

4-IZGOOWE wuxuu dhalay seddex wiil oo kala ahaa:-

1-Maxamed Izgoowe.

2-Warre Izgoowe.

3-Tamaan Izgoowe.

5- GAAMEEDLE wuxuu dhalay afar wiil oo kala ahaa:-

1-Xaaji Wasa'id Gaameedle.

2-Cabaas.

3-Aanis

4-Xaaji Amiin

6-NAAKHUDE wuxuu dhalay labo wiil oo kalla ah:-

1-Xaaji Maxamuud Aw-Waraabe.

2-Xaaji Xarameyn.

7- Mehri wuxuu dhalay afar wiil oo kala ahaa:-

1-Maxamed Aw-Sheekh.

2-Mursal.

3-Xuseen.

4-Faqi Cabdi.

 

Xoogaa ku naso Geeraarkan oo aan ugu talo galay bulshada ku ab iyo isirtirsata degaanweynaha Gendershe.

GENDERSHE oo idin haysa geeraar gaaban oo gocosho ah.

Gendershe waxay tiri:

1-gibilkayga kuwii ka soo go,ay ayaa i gooyay oo gadaal i geeyay gar miyaa mise waa gardaro?

2-Goobtayda meel aan ahayn ayaad i gayseen gayaankayga way i gudbeen gar miyaa mise waa gef?

3-Goor horaad iga guurteen oo aad i goyseen gadaal ayaad iagaga gurateen gar miyaa mise waa gardaro?

4-Gubtayee waana gamaartay gibilkayga waa gadoomay garasho ma lihidiin miyaa mise waa garaadkiina?

5-Gogoshayda soo gala aan kala gar qaadano gardaro haddaan leeyahay i gooya haddii aan gar leeyahay iga garbaxa .

6-Geedkii aad maalin hoostiisa gashid galad ayuu kugu leeyahay,gacan iyo garab waan waayay gar miyaaa?

7-Gurbaan gacalkaaga hakuu haayo ama garabkaaga haku jiro, anigana gacal iyo garab midna mahaayo gar miyaa mise waagef?

8-Garwaynayaal(wiilasha) iyo inta garays xirataba yaa geesi ah oo i garab buuxinaayo gocosho ma garataan miyaa?

9-Guntii iyo gabagabadii yaa garaad lahoow oo aan dugaa shadaa oo gibilkayga ah ee Gendershe ha garab marin waa gurigaada.

1- mudanayaal iyo marwooyin; marka hore iga gudooma salaan ka soo maaxatay maskax murugaysan midigtiina ku marxabeeya. 2-mudanayaal iyo marwooyin; marka labaad masayr ayaa i dhex maquuranaya ee i maqla. 3-mudanayaal iyo marwooyin; magacayga meel dheer ayuu ka muuqdaa, muuqaalkaygana meel ma jiro masiibo sow ma,ahan?. 4-mudanayaal iyo marwooyin; maankayga waa murugaysan yahay miskiin iyo maalqabeenooy ii soo maciina. 5- mudanayaal iyo marwooyin; muddo ayaad i moog tihiin mashaqadayda iyo masiibadayda waad maqashaan isma murjisaan. 6-mudanayaal iyo marwooyin; muruq,maal iyo maskaxba ma idinka haayo munaasib miyaa?. 7- mudanayaal iyo marwooyin; miskiin midigtiina sugaya ayaa mowle iga dhigay ee ii maciina. 8- mudanayaal iyo marwoooyin; magacayga meel dheer ayuu idinka mudan yahay ee mashaqadan iga mootiya. 9- mudanayaal iyo marwooyin; ma lihidiin miyaa maan maseeraya iyo maskax ila murgaysa?. 10- mudanayaal iyo marwooyin; ma idin muuqdaan miyaa kuwa u maciinaya miskiintooda?. 11- mudanayaal iyo marwooyin; ma maqashaan miyaa kuwa la murugooda maxastooda iyo ma kastooda?. 12- mudanayaal iyo marwooyin;ma garan waydeen inaad ii maqan tihiin oo aan midigtiina sugayo.?

 

Aan horey ugu sii socono taariikhdii Dadka iyo Degaanka Gendershe iyo doorkii ay ku lahaayeen taariikhda Soomaaliya.

LA SOCO QEYBTA 2aad

FADLAN NOO SOO QOR COMMENT SIDA AAD U ARAGTAAN WEBSITE KAN IYO WAXYAABAHA AAN KU SOO GUDBINO MAHADSANIDIIN